Sanitarni inženjering

Inspektori i saradnici zdravlja okoline i radne sredine istražuju implementaciju pravila koja se odnose na faktore sredine koji mogu uticati na ljudsko zdravlje, zdravlje i sigurnost na radnom mjestu i sigurnost procesa u proizvodnji robe i usluga. Oni mogu da implementiraju i ocjenjuju programe za uspostavljanje i poboljšanje sigurnosti i sanitarnih uslova, pod nadzorom stručnjaka za zdravlje.

Zadaci uključuju:

• Savjetovanje predstavnika poslodavaca i radnika po pitanju implementacije vladinih i drugih pravila koja se odnose na radnu sredinu i radno mjesto;
• Pregledanje radnih mjesta kako bi se osiguralo da radna sredina, mašine i oprema odgovaraju vladinim i drugim pravilima i standardima čistoće i/ili zdravlja i sigurnosti okoline i radne sredine;
• Savjetovanje u domenu sanitarnih problema i tehnika okoline;
• Pregledanje radnih mjesta i dobijanje činjenica putem eseja, posmatranja i drugih sredstava o radnoj praksi i nezgodama na radu, kako bi se vidjelo da li je sve u skladu sa sigurnosnim pravilima;
• Pregledanje područja za proizvodnju, obradu, transport, rukovanje, lagerovanje i prodaju proizvoda, kako bi se osiguralo da je sve u skladu sa vladinim i drugim pravilima i standardima;
• Savjetovanje preduzeća i javnosti o implementaciji vladinih i drugih pravila koja se tiču higijene, čistoće i kvaliteta primarnih proizvoda, hrane, lijekova, kozmetike i sličnih proizvoda;
• Pregledanje uređaja kako bi se osiguralo da odgovaraju vladinim i drugim pravilima koja se tiču emisije otpada i odstranjivanja opasnog otpada;
• Pokretanje aktivnosti održavanja i poboljšanja higijene i sprječavanje zagađenja vode, vazduha, hrane ili tla;
• Promovisanje preventivnih i korektivnih mjera, kao što su kontrola bolesti koje se prenose organizmima i štetnim supstancama u vazduhu, higijensko rukovanje hranom, čisto odstranjivanje otpada i čišćenje javnih mjesta;

Procjena količine i troškova materijala i rada potrebnog za projekte zdravlja, sigurnosti i poboljšanja čistoće.

Najopštije generičke kompetencije na nivou svakog od ciklusa obrazovanja, koje mora da posjeduje svaki svršeni student bez obzira na studijski program odn. ustanovu u kojoj je završio visokoškolsko obrazovanje, definisani su:

• Dablinskim deskriptorima (Dublin descriptors), koji predstavljaju skup kriterijuma o očekivanim postignućima i sposobnostima studenata za razlikovanje različitih ciklusa obrazovanja, koji su predloženi od Zajedničke inicijative o kvalitetu (Joint Quality Initiative – JQI), i koji su prihvaćeni kao osnova opisa svakog ciklusa obrazovanja na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.
• Opštim okvirom kvalifikacija u evropskom visokom obrazovanju (Framework for Qualifications of the European Higher Education – EQF for HE) koji je usvojen na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.

Ove kompetencije su kategorizovane kao instrumentalne, interpersonalne i sistemske:

• Instrumentalne kompetencije obuhvataju:
  • Kognitivne sposobnosti, razumjevanja i manipulacije idejama i mislima.
  • Metodološke sposobnosti komunikacije sa okolinom: organizovanje vremena i strategije učenja, donošenja odluka ili rješavanja problema.
  • Tehnološke sposobnosti vezane za korišćenje tehno-loških sredstava, računara i primjena vještine upravljanja informacijama.
  • Jezičke sposobnosti kao što su pisana i usmena komunikacija ili znanje stranih jezika.
• Interpersonalne kompetencije: Individualne sposobnosti koje obuhvataju sposobnost izraža-vanja svojih osjećanja, socijalne vještine kao što su inter-personalne vještine, rad u timovima, ili izražavanje društvene i etičke posvećenosti. Ove kompetencije omogućavaju procese društvene interakcije i saradnje.
• Sistemske kompetencije su one vještine i sposobnosti koje se odnose na cjelokupnesisteme. One predstavljaju kombinaciju razumjevanja, senzibiliteta i znanja pomoću čegaće osoba moći da sagleda u kakvom su odnosu pojedini dijelovi i na koji način činecelinu. U ove sposobnosti spadaju sposobnost planiranja promjena u cilju poboljšanjačitavih sistema i stvaranja novih sistema. Za sistemske kompetencije potrebno jeprethodno usvajanje instru-mentalnih i interpersonalnih kompetencija

Kvalifikacije koje predstavljaju uspješan završetak prvog ciklusa (180-240 ECTS bodova) dodjeljuju se studentima koji:

• pokažu znanje i razumijevanje u području studija, koje se nadovezuje na njihovo srednjoškolsko obrazovanje i koje je uobičajeno na nivou prvog ciklusa, uz podršku odgovarajućih resursa za učenje na visokoškolskom nivou (univerzitetskih udžbenika, informacionih i komunikacijskih tehnologija), koje uključuje i aspekte poznavanja naprednih dostignuća u datom području studija;
• mogu da primjene detaljno znanje i kritičko razumijevanje principa vezanih za dato područje studija/discipline na način koji pokazuje profesionalan pristup radu ili struci, te posjeduju kompetencije koje se obično iskazuju sposobnošću formiranja i potkrepljivanja mišljenja i stavova argumentima i sposobnošću rješavanja problema unutar datog područja studija;
• imaju sposobnost da prikupljaju i tumače relevantne podatke (unutar datog područja studija) na osnovu kojih donose sudove koji mogu da sadrže i razmišljanja o relevantnim društvenim naučnim ili etičkim pitanjima;
• mogu primijeniti osnovne metode sticanja znanja i aplikativna istraživanja u datoj disciplini, te su u stanju da odluče o tome koji pristup da upotrijebe za rješavanje datog problema, i svjesni su u kojoj mjeri je odabrani pristup primjeren rješavanju takvog problema;
• mogu iznositi i prenositi informacije, ideje, probleme i rješenja auditoriju koji je specijalizovan za dato područje izučavanja, ali i auditoriju koji nije specijalizovan, uz korištenje odgovarajućeg jezika (a tamo gdje je to primjereno, i jednog ili više stranih jezika) i uz korištenje komunikacijskih tehnologija;
• su izgradili vještine učenja neophodne za dalji studij, uz visok stepen autonomije i akademskih vještina i svojstava neophodnih za istraživački rad, shvatanje i procjenu novih informacija, koncepata i dokaza iz različitih izvora;
• posjeduju temelj za buduće samousmjeravanje i cjeloživotno učenje;
• su stekli interpersonalne vještine i vještine timskog rada, primjerene za zapošljavanje i/ili dalji studij.

Specifične kompetencije koje dobijaju studenti u programu “Sanitarnog inženjeringa”:
Sanitarni inženjeri se bave okolinom kao sistemom koji treba kontrolisati, modifikovati i adaptirati u zaštiti zdravlja pojedinca, lokalnih zajed-nica i globalnog društava. Stoga će sanitarni inženjeri biti osposobljeni da u skladu sa zakonskim propisima, samostalno ili timski obavljaju sanitarni nadzor sanitarno-tehničkih uređaja za snabdijevanje pitkom vodom i dispoziciju otpadnih materija; nadzor nad prometom namirnica i hrane u dijelu vezanom za prevoz, uskladištenje i prodaju namirnica; nadzor prometa otrova; nadzor tehnoloških procesa prehram-bene industrije, kontrola i nadzor kvaliteta zraka, kontrola proizvodnje i prometa predmeta opšte upotrebe koji su od uticaja na javno zdravlje; sprovode i nadziru postupake dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije.

Sanitarni inženjeri će biti osposobljeni da vrše analizu faktora okoline i djelovanje pojedinaca i organizacija koji bi mogli dovesti do oštećenja zdravlja, te da predu-pređuju, sprećavaju i saniraju posljedice takvog djelovanja i upozoravaju nadležne službe na uočene propuste. Sanitarni inženjer takođe sprovodi postupke za poboljšanje faktora koji djeluju u prirodnoj sredini u cilju sprečavanja negativnih utjecaja na zdravlje i unapređivanja zdravlja pojedinca, socijalnih grupa i stanovništva u cjelini.

Sanitarni inženjer obavlja poslove preventivne zdravstvene djelatnosti sa naročitim naglaskom na inter-disciplinarni pristup. Vrši poslove sanitarnog inspektora i državnog graničnog sanitarnog inspektora. Može da radi na poslovima referenta-eksperta za dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju u ustanovama i firmama koje obavljaju ovu djelatnost, te referenta-eksperta za poslove uvoza, proizvodnje, korištenja i prevoza otrova. Isti profil predviđen je u ustanovama i firmama koje obavljaju fizičko-hemijska ispitivanja namirnica i predmeta opšte upotrebe. Laboratoriji proizvođaća namirnica odn. toksičnih supstanci moraju takođe zapošljavati eksperte u oblasti sanitarnog inženjeringa.

Svjetska zdravstvena organizacija (WHO-World Health Organization) u svom ključnom akcionom programu “Zdravlje za sve“, kao neophodan dio razvoja zdravstvenih kadrova, potencira obrazovanje sanitarnih inženjera.

Prema stavovima Svjetske zdravstvene organizacije primarni sadržaj “sanitarnog inženjeringa” su inženjerske aktivnosti na zaštiti, prevenciji i sanaciji problema u oblasti javnog zdravstva u čemu se ove djelatnosti djelimično preklapaju sa djelatnostima zdravstvene zaštite, ali obzirom da je sanitarni inženjering fokusiran na ove oblasti, to je i efikasniji u rješavanju javnozdravstvenih problema od užestručnih medicinskih djelatnosti. Ovom javno-zdravstvenom aspektu se pridaje tolika važnost da je čak donešen zaključak da se u međuna-rodnim programima obrazovanja u oblasti “sanitarnog inženjeringa” ne priznaju oni programi koji ne sadrže tu komponentu.

U globalnoj strategiji Svjetske zdravstvene organizacije za zdravlje i ekologiju (WHO Global Strategy for Health and Environment, WHO, Geneva, 1993) naglašene su zdrav-stvene posljedice interakcije štetnih fizičkih, hemijskih i bioloških faktora, te negativnih socijalnih faktora na zdravlje stanovništva. U toj se strategiji naglašava nedostatak odgovarajućih kadrova i potencira potreba jačanja nacionalnih kapa-citeta u razvoju kadrova sposobnih za harmoniziranje odnosa prirodne okoline, održivog razvoja i javnog zdravlja. Kao posljedica donošenja Globalne strategije Svjetske zdrav-stvene organizacije, donesen je evropski Akcioni plan za okolinu (Environmental Action Plan for Europe, WHO/EURO and CEC, Copenhagen, 1995). Kao jedan od evropskih ciljeva u ovoj oblasti izdvojen je razvoj obrazovanja kadrova za “okolinsko zdravlje”, a posebno “sanitarnih inženjera” (“environmental health officer”, “environmental health engineer”, “sanitary engineer”).

Kao specifični faktori okoline koji bitno utiču na javno zdravlje izdvajaju se: poboljšanje kvaliteta vode za piće, upravljanje otpadom i zaštita tla od onečišćenja, zdravstveno obezbjeđenje hrane i prehrambenih namirnica, spreča-vanje onečišćenja zraka uključujući smanjenje emisije polutanata, ali i pušenja, briga za zdravlje na radnom mjestu i poboljšanje uslova stanovanja i života u naseljima i lokalnim zajednicama. Ova inter-akcija okoline i javnog zdravlja upućuje na kompleksnost problema za čije rješavanje su neophodni adekvatno osposobljeni eksperti. Osnovni stručnjak za sve te djelatnosti je “sanitarni inženjer”.

Studijska grupa Sanitarnog inženje-ringa podrazumjeva i razvoj katedre za menidžment prirodne okoline i održivog razvoja koja treba da postane regionalni katalizator znanja i svijesti o zaštiti i upravljanju prirodnom sredinom, te promotor održivog razvoja u regionu.
Eksperti za upravljanje prirodnom okolinom i upravljanje samo-održivim harmoniziranim razvojem su “nedostajuća karika” u evoluciji svijesti o prirodnom, socijalnom, kulturološkom, informacionom i medijskom okruženju koje je “prijateljski orjentisano” i humano profilisano u odnosu na potrebe lokalnih i regionalnih zajednica ali i perspektivno u odnosu na buduće potrebe potomstva tih zajednica.

Pitanja zaštite i unapređenja životne sredine imaju krucijalni značaj u kompleksu “održivog razvoja”. Pri tome su znanja o zaštiti životne sredine prethodni uslovi bilo kakve praktične aktivnosti na planiranju i implementaciji tzv. samoodrživog razvoja harmoniziranog sa okruže-njem. Stoga će sanitarni inženjeri koji su diplomirali na Fakultetu zdravstvene njege biti sposobni da rješavaju konkretne probleme upravljanja prirodnom okolinom na korporativnom nivou, kao i na nivou lokalnih zajednica i bit će sposobni da razvijaju buduće projekte zaštite prirodne okoline, upravljanja resursima i samoodrživog razvoja.

S druge strane i samo upravljanje životnom sredinom i njenim resursima na “samoodrživ naćin” postaje predmetom specifičnog i autohtonog menidžmenta tzv. “Environmental management” kao skupa naučnih disciplina koje sa teorijskog i praktičnog aspekta proučavaju upravljanje održivim prirodnim resursima fokusiranim na upravljanje obnovljivim i alternativnim energetskim izvorima, upravljanje i zaštitom vode, zraka i tla, integralnim upravljanjem prirodnim, ekonomskim i socio-kulturološkim elementima lokalnih i regionalnih zajednica i njihovog prirodnog okruženja u njihovoj interakciji i sintezi, upravljanje kvalitetom života, menidžment samoodrživih tehnologija (kao npr. organska poljoprivreda i prevencija od genetskog zagađenja), te menadžment samoodrživih javnih servisa.

Na osnovu obrazovnog profila diplomiranog sanitarnog inženjera i diplomiranog sanitarnog inženjera – specijaliste, u domenu diplomskog, specijalističkog i postdiplomskog studija Univerzitet je kreirao veliki broj operativnih i primjenjenih subspecijalizacija/usmjerenja, koje kvalifikuju studente za stručne odn. ekspertne, administrativne, upravljačke i konsultantske poslove u sektoru sanitarnog inženjeringa, sanitarnog nadzora i sanitarno-ekološke zaštite i to u javnim i privatnim santarnim, zdravstvenim i laboratorijskim ustanovama, inspekcijskim ustanovama, zdravstvenim fondovima i organima lokalne uprave odn. organima državne uprave.

Diplomirani studenti i diplomirani studenti-specijalisti na studijskom programu “Sanitarnog inženjeringa” osposobljeni su za zanimanja i poslove:
Sanitarni inženjer u preventivno-zdravstvenim djelatnostima i djelatnostima proizvodnje i prometa namirnica, (zanatski industrijski objekti, megamarketi itd), sanitarni inženjer (ekspert) u ustanovama za praćenje ekoloških rizika (ministarstva i institiuti) i komunalnim djelatnostima (čistoća, vodovod, groblja itd.), sanitarni inženjer (ekspert) u inspek-cijskim organima i sanitarni inženjer u ekološkim institucijama i organi-zacijama.

U okviru studija stvoreni su temelji za doživotnu profesionalnu mobilnost i permanentni stručni razvoj.