FAKULTET INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA - IZBORNI PROGRAM

Student slobodno bira izborne predmete iz studijskog programa za kojeg se opredjelio, ili iz drugih studijskih programa organizovanih na Panevropskom univerzitetu, ukoliko su međusobno kompatibilni. (član 56 Statuta)

U skladu sa opredjeljenjem Panevropskog univerziteta da uvede savremeni evropski i američki pristup u razvoju studijskih programa, uveden je pored obaveznog još i izborni i fakultativni program koji zajedno čine jedinstven studijski program akademske godine studija. Studentu je omogućena sloboda i inicijativa da samostalno odabere izborne i fakultativne predmete u okviru multidisciplinarnih studijskih grupa, stičući specifična znanja i vještine i dizajnirajući na taj način samostalno do jedne petine svog studijskog programa.

Izborni program zajedno sa obaveznim programom čini studijski program školske godine u okviru kojeg se stiče zakonski cenzus od 60 ECTS kredit-bodova odn. 75 ECTS kredit-bodova u režimu tzv. intenzivnih studija. To znači da je student dužan da iz izvora predviđenih za izborni program stekne planirani broj kredit-bodova, ali sadržaj svog izbornog programa može da planira slobodno, kao ličnu kreaciju u okviru pravila definisanih u nastavnom planu izbornog programa.

Dizajniranjem svog izbornog programa student može da postigne sljedeće ciljeve u individualizaciji vlastitog studija:

• da stekne specifična znanja odn. vještine koji nisu u okviru njegovog obaveznog programa, a za koje ima lični afinitet ili će mu trebati u nastavku studija i u profesionalnoj karijeri;
• da realizuje interdisciplinarni studij kombinujući različite uže naučne oblasti tokom studija, potvrđujući time svestranost vlastite ličnosti;
• da u kombinaciji sa fakultativnim programom u režimu intenzivnog studija odn. uz dodatni semestar/godinu studija stekne pored osnovne diplome i drugu diplomu u komplementarnoj studijskoj oblasti;
• da stekne odgovarajuću subspecijalizaciju u okviru svoje studijske grupe čiji se naziv referencira u tekstu njegove diplome;
• da tokom studija lakše prelazi sa matične studijske grupe na druge studijske grupe locirane na drugim fakultetima Panevropskog univerziteta smanjujući diferencijalni program (koji se komisijski definiše prilikom prelaska na nekomplementarnih studijskih grupa);
• da se kroz izborni program pripremi za prelazak na drugu visokoškolsku ustanovu ili za nastavak studija u zemlji ili u inostranstvu.

Obavezni, izborni i fakultativni program, zajedno čine jedinstven studijski program akademske godine studija. Student je dužan da obaveznim predmetima studijskog programa kojeg je upisao i izbornim programom za kojeg se opredjelio, ostvari najmanje 60 ECTS bodova u školskoj godini. (član 56 Statuta)

Student Panevropskog univerziteta, tokom jedne školske godine, po svim programskim i studijskim
osnovama (redovni program, izborni program, fakultativni program, diferencijalni program) ne može
steči više od 75 ECTS kredit-bodova. (član 56 Statuta)

Izborni i fakultativni program studija predstavlja dio Nastavnog plana i programa Fakulteta i Univerziteta.
Student dizajnira izborni program i po tom osnovu stiče ECTS bodove iz više izvora:

• polaganjem izvornih izbornih predmeta koji su specifični i planirani u svakoj studijskoj grupi;
  
• polaganjem predmeta (obaveznih i izbornih) iz kompatibilnih studijskih grupa;
  
• komisijskim priznavanjem ispita položenih na drugim visokoškolskim ustanovama;
  
• izradom i odbranom seminarskih i drugih studentskih radova;
  
• izradom i objavljivanjem radova u relevantnim stručnim i naučnim publikacijama;
  
• referati ili koreferati na stručnim i naučnim skupovima;
  
• radna i stručna praksa u preduzećima, agencijama i ustanovama;
  
• klinička i laboratorijska praksa u odgovarajućim ustanovama;
• učešćem u radu na stručnim ili naučno-istraživačkim projektima;
• autorstvom u inovacijama i patentima ... koji su zvanično priznati odn. certificirani;

Nastavnim planom izbornog i fakultativnog programa studija na Panevropskom univerzitetu definišu se ciljevi, kriteriji odabira i način realizacije izbornog programa, režim intenzivnih studija, program subspecijalizacija, međusobna kompatibilnost studijskih programa u razmjeni programskih sadržaja, te lista izbornih i fakultativnih predmeta sistematizovana prema studijskim oblastima sa specifičnim uslovima vezanim za izbor i polaganje tog predmeta.

Studenti su dužni da poštuju kriterije i pravila realizacije izbornog programa definisanih Nastavnim planom izbornog i fakultativnog programa studija na Panevropskom univerzitetu. (član 56 Statuta)

(1) Izvorni izborni program 

Izvorni izborni program je skup izbornih predmeta koji su specifični za svaku studijsku grupu i kao takvi su planirani i ponuđeni studentima u okviru svakog studijskog programa. Da li će se pojedini predmet iz izvornog izbornog programa predavati u tekućoj školskoj godini zavisi od broja studenata koji su izabrali taj predmet.
Ukoliko student realizuje svoj izborni program odabirom i polaganjem izvornih izbornih predmeta svoje studijske grupe, dužan je da tokom prvog nastavnog ciklusa/bloka odabere odgovarajuće izborne predmete za tekuću školsku godinu i da svoj izbor verifikuju na odgovarajućem obrascu u studentskoj službi, kako bi visokoškolska ustanova mogla da planira nastavni proces za izabrane predmete.

Lista izvornih izbornih predmeta studijskih programa Fakulteta data je u zasebnom poglavlju ove publikacije.

Prilikom odabira izbornih predmeta student mora da vodi računa o sljedećim kriterijima:

• Broj ECTS kredit-bodova iz odabranih izbornih predmeta mora da zajedno sa kredit-bodovima iz obaveznog programa studija, te bodovima stečenim iz ostalih izvora izbornog programa obezbijedi propisan broj ECTS kredit-bodova školske godine (60 ECTS bodova). Broj izbornih predmeta zavisno od Fakulteta i studijske grupe kreće se od jednog do četiri izborna predmeta za jednu školsku godinu pri čemu ukupan broj izbornih predmeta koje će student položiti zavisi od težinskih faktora izabranih predmeta izraženih u ECTS bodovima, kao i od broja ECTS kredit-bodova stečenih iz drugih izvora. Student može da bira manji broj "težih" predmeta, ili veći broj "lakših" predmeta, ili odgovarajuću kombinaciju, ali ukupan broj ECTS kredit- bodova koji je stečen u izbornom programu mora da bude veći ili jednak planiranom broju ECTS kredit-bodova izbornog programa za pojedini semestar.

Kvantitativni pregled broja izbornih predmeta sa njihovim težinskim faktorom izraženim u sumi ECTS kredit-bodova dat je u tabelarnom obliku u prilogu ovog Programa.

NAPOMENA: Student u režimu intenzivnih studija može da odabere veći broj izbornih predmeta u odnosu na broj predmeta koji je planiran nastavnim planom studijske grupe. Uslovi i način realizacije intenzivnih studija propisani su Statutom Panevropskog univerziteta i objašnjeni su u posebnom poglavlju u nastavku teksta.

• Izborni predmeti moraju biti vremenski transparentno raspoređeni u oba semestra jedne školske godine da studenti ne bi ugrozili savladavanje obaveznog nastavnog programa u pojedinom semestru (obavezni nastavni program svakog semestra se sastoji po pravilu od četiri do šest predmeta);
• Student ne može odabrati predmete koji su uslovljeni specifičnim prethodnim znanjima, ukoliko ne posjeduje ta znanja. Ovaj kriterij se u praksi realizuje kontrolom ispunjenosti preduslova za pristup predmetu u skladu sa nastavnim programom svakog predmeta.  
  
• Student ne može da odabere predmete, koji već postoje u obaveznom dijelu nastavnog programa njegove studijske grupe, u višim godinama studija. Izuzetak su predmeti 4. godine studija, za studente koji su upisali trogodišnji (šestosemestralni) studij I ciklusa, obzirom da trogodišnji studij može da predstavlja zaokružen ciklus a četvrta godina može da predstavlja i prvu godinu studija drugog ciklusa.
  Ukoliko takav student u nastavku školovanja produži na četvrtu godinu studija prvog ciklusa, ili upiše drugi ciklus studija, a ima u izbornom programu svojih osnovnih studija položenih predmeta iz obaveznog programa 4. godine, tada se ti predmeti zamjenjuju drugim predmetima koji imaju karakter obaveznog programa i koje svojim rješenjem određuje dekan Fakulteta.
  

Studenti koji na propisani način (putem anketnog obrasca, ili neposredno u studentskoj službi) NE PRIJAVE ODABRANE IZVORNE IZBORNE PREDMETE U PREDVIĐENIM ROKOVIMA, dužni su da polažu standardni izborni program za tekuću školsku godinu koji je određen na Naučno-nastavnom vijeću Fakulteta odn. na Senatu Panevropskog univerziteta, ili da kredit-bodove izbornog programa namire iz drugih legitimnih izvora.

Ukoliko se izabrani predmet ne realizuje u redovnoj već u instruktivnoj odn. konsultativnoj nastavi tada se studentu isporučuje obim i vrsta nastavnih aktivnosti koje su planirane za ovaj vid nastave.

Detaljan opis ovih vidova nastave nalazi se u odgovarajućem poglavlju ovog uputstva.

Tip nastave koji se organizuju za pojedine izborne predmete vidljiv je u listi izbornih predmeta koju usvaja Senat univerziteta za svaku školsku godinu.

Fakultet organizuje konsultativnu nastavu za izborne predmete za koje se prijavilo manje od 10 studenata. 
Fakultet organizuje instruktivnu nastavu za izborne predmet za koji se prijavilo manje od 20 studenata.

Fakultet organizuje puni nastavni proces za izborne predmete za koje se prijavilo više do 20 studenata.

Termini instruktivne nastave koja će se organizovati za pojedine predmete, kao i termini raspoloživosti profesora za konsultacije iz pojedinih predmeta, objavljuju se na oglasnim pločama odn. na internet stranicama Fakulteta u sjedištu Univerziteta odn. u sjedištima registrovanih organizacionih jedinica Univerziteta. Instruktivna i konsultativna nastava za izborni program u načelu se organizuje u zadnjem ciklusu zimskog odn. ljetnjeg semestra.

(2) Program iz kompatibilnih studijskih grupa

Student može da ostvari izborni program polaganjem predmeta iz kompatibilnih studijskih programa.

Lista kompatibilnih studijskih programa data je u tabelarnom obliku u prilogu ovog programa.

Student ne može odabrati predmete koji su uslovljeni prethodnim znanjima, ukoliko ne posjeduje ta znanja. Ovaj kriterij se u praksi realizuje kontrolom ispunjenosti preduslova za pristup predmetu u skladu sa nastavnim programom svakog predmeta.

Ukoliko se izabrani predmet realizuje u okviru redovnog i obaveznog programa u pojedinim studijskim programima drugih fakulteta Panevropskog univerziteta, tada se student slobodno priključuje grupi studenata na tom studijskom programu i u okviru iste grupe savladava sve nastavne obaveze predviđene za taj predmet.

Svi studenti Panevropskog univerziteta imaju pravo da realizuju svoj izborni odn. fakultativni program bez obzira na kojem Fakultetu se organizuje nastavni proces za određeni predmet. U realizaciji tog programa studenti imaju sva prava kao da su upisani na istom Fakultetu.

U tom slučaju izborni predmet za studenta predstavlja drugi odn. treći predmet u okviru nekog od nastavnih blokova/ciklusa. Ukoliko se realizacija izbornog programa vremenski preklapa sa rasporedom obaveznog programa kojeg student ima u istom nastavnom bloku, tada obavezni program ima prioritet, a student savladava izborni program prema rasporedu za vanredne studente odn. obrazovanja na daljinu.  

Student mora da vodi računa o parametrima rasporeda predmeta koje je odabrao kao svoje izborne predmete koji podrazumijeva:

• globalnu vremensku komponentu (raspoređivanje i planiranje pojedinog predmeta u nekom od nastavnih blokova/ ciklusa), 
  
• lokalnu vremensku komponentu (sedmični raspored i pripadajuću dnevnu vremensku satnicu), 
  
• prostornu komponentu (odgovarajuću učionicu, kabinet ili drugi prostor u kojem su planirane određene nastavne ili slobodne aktivnosti za izabrani predmet).
  

Raspored podrazumijeva i "komponentu akademskog osoblja" koje je planirano za obradu odgovarajućeg predmeta. U tom pogledu studentima je preporučeno da predmete ne biraju isključivo prema kriteriju "podobnosti" raspoređenog akademskog osoblja (fleksibilniji ili strožiji profesori) odn. prema specifičnoj težini predmeta (lakši i manji u odnosu na teže i obimnije predmete), već prema vlastitim ciljevima definisanim prilikom individualizacije studija.

Raspored i termini izbornih predmeta koji predstavljaju redovni program kompatibilnih studijskih grupa poklapaju se sa redovnim rasporedom tih predmeta koji se objavljuje na oglasnim pločama, odn. na internet stranicama Fakulteta početkom svakog semestra.

Posebno se naglašava obaveza studenata da samostalno vode računa o terminima predispitnih i ispitnih obaveza za ove predmete koji se u skladu sa odredbama Statuta organizuju u redovnom (prvom) ispitnom terminu neposredno po završetku nastave iz tog predmeta odn. u dopunskom (drugom) terminu ne ranije od 7 dana i ne kasnije od 15 dana nakon redovnog ispitnog termina.

Studentima stoji na raspolaganju još i opšti septembarski rok koji se organizuje za sve predmete, a koji je namijenjen za polaganje zaostalih ispita kako bi se omogućio upis i prelazak u narednu školsku godinu.

Student može da polaže ispit i u vanrednom roku (ukoliko se za isti predmet odobre i organizuju vanredni rokovi) uz naknadu troškova prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu.

Ukoliko student propusti da učestvuje u nastavnom procesu pojedinih predmeta koje je izabrao kao svoje izborne predmete, fakultet NEMA OBAVEZU da naknadno organizuje nastavu iz tih predmeta. Studentu je ostavljena mogućnost da samostalno izvrši pripremu iz navedenog predmeta u sistemu obrazovanja na daljinu i da pristupi svim ispitnim i predispitnim obavezama koje se organizuju za navedeni predmet u redovnim i vanrednim ispitnim rokovima i terminima odn. u opštem septembarskom roku.  

(3) Ispiti položeni na drugim visokoškolskim ustanovama

U skladu sa principom cjeloživotnog učenja i priznavanja prava na obrazovanje kao osnovnog ljudskog prava, Univerzitet će omogućiti produžetak školovanja i neće diskriminisati studente koji prelazi sa drugog univerziteta, ili studente koji imaju diplomu iz prethodnog školovanja, ili studente koji imaju položenih ispita u prethodnom školovanju po bilo kom osnovu. (član 37 Statuta)

Student može da ostvari dio izbornog programa ili cijeli program putem komisijskog priznavanja ispita položenih na drugim visokoškolskim ustanovama, ili na drugim studijskim programima u okviru Panevropskog univerziteta.

Priznavanje ispita položenih na drugim visokoškolskim ustanovama vrši se na Panevropskom univerzitetu komisijski u skladu sa odredbama Statuta Univerziteta. Student je dužan da uputi odgovarajući zahtjev za priznavanje ispita dekanatu svoje organizacione jedinice i da priloži Uvjerenje o položenim ispitima na drugoj visokoškolskoj ustanovi (Prepis ocjena). Student je takođe dužan da priloži i Nastavni program svih položenih ispita ili nastavni program smjera odn. studija kojeg je pohađao u drugoj visokoškolskoj ustanovi.

Ispiti položeni na drugim visokoškolskim ustanovama mogu da se studentima priznaju u obaveznom ili u izbornom programu. U okviru obaveznog programa studija Komisija za priznavanje ispita će priznati studentu sve ispite položene na drugim visokoškolskim ustanovama koji se po sadržaju prema svom nastavnom programu preklapaju bar 50 % sa nastavnim programom odgovarajućeg predmeta koji se izučava na Panevropskom univerzitetu. Student nema obavezu da polaže ove predmete tokom svog preostalog studija na upisanom studijskom programu.

Predmeti položeni na drugim visokoškolskim ustanovama koji pripadaju matičnom studijskom području studijskog programa kojeg je student upisao, a koji nisu planirani u redovnom i izvornom izbornom programu, mogu takođe da se priznaju studentima u okviru izbornog programa, pod nazivom i sa sadržajem koje ti predmeti imaju na visokoškolskim ustanovama sa kojih studenti dolaze.

Matičnost studijskog područja odgovarajućeg studijskog programa utvrđena je u procesu licenciranja tog programa u skladu sa Statutom i Pravilnikom o klasifikaciji naučnih oblasti na Panevropskom univerzitetu. Usklađenost sa matičnim studijskim područjem predmeta koji su priznati studentu kao izborni u okviru studijskog programa kojeg je student upisao, kao i obim ECTS kredit-bodova koji se priznaju, utvrđuje Komisija za priznavanje ispita a odgovarajuće rješenje o priznavanju tih predmeta potpisuje dekan Fakulteta.

Predmeti koji ne pripadaju matičnom studijskom području studijskog programa kojeg je student upisao ne mogu se priznati niti u redovnom niti u izbornom programu.

(4) Seminarski i drugi studentski radovi.

Studenti mogu da stiču ECTS kredit-bodove u izbornom programu i krozseminarske i druge radove (eseje, projektne radove, diplomske i specijalističke radove, magistarske i doktorske radove, monografije ili druge publikacije koje su nastale u procesu studiranja, ili u radu studenata u nekoj od funkcionalnih organizacionih jedinica na Panevropskom univerzitetu) koji su odbranjeni u okviru nekog od predmeta obaveznog programa ili su samostalni odbranjeni radovi, a koji zadovoljavaju propisane kriterije.

Seminarski i pristupni radovi su specifičan oblik samostalnog rada studenta sa temama koje zadaje nazivni profesor ili mentor iz programskih oblasti predmeta iz kojeg se piše rad. Seminarskim radovima, uvježbava se pismenost studenta i metode i tehnike istraživačkog rada odn. korištenja akademskih izvora, te proširuju saznaja iz tematske oblasti seminarskog rada.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti opšte metodološke kriterije akademske pismenosti i standarde korektnog citiranja. takođe moraju zadovoljiti i zahtjeve minimalnog "obima rada" odn. "sadržaja rada" što je definisano zahtjevima mentora odn. predmetnog nastavnika prilikom zadavanja teme.

Da bi se seminarski, pristupni ili drugi rad priznao kao izvor izbornog programa potrebno je da po obimu ima najmanje 20 stranica standardno formatiranog A4 teksta, da je izrađen po propisanoj metodologiji i da sadržajem obezbeđuje najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan ili B – 9 – vrlo dobar), što se utvrđuje obaveznom odbranom rada pred studentskim auditorijem koji zajedno sa profesorom učestvuje u evaluaciji govornika/prezentatora.

Odgovorni profesor ili mentor ima pravo da kandiduje kao izborni program u tekućoj školskoj godini do 15 % studentskih radova koji zadovoljavaju navedene kriterije iz svakog pojedinačnog predmeta u kojem je predviđen i realizovan ovaj oblik rada studenata. Profesor odn. mentor dostavlja odgovarajuću listu sa nazivima radova, autorima, datumima odbrana i ocjenama dekanu fakulteta na ovjeru. Za sve ovjerene radove otvara se odgovarajuća ispitna prijava i rad se upisuje pod svojim izvornim nazivom u okviru izbornog programa u studentsku knjižicu/indeks i u matičnu knjigu sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova (u skladu sa odredbama Statuta odn. Pravilnika o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu). Samo odbranjeni radovi mogu da se vrednuju u ECTS bodovnom sistemu.

Student je dužan da priloži propisani broj primjeraka rada u štampanom obliku i u elektronskom obliku, Biblioteci odn. Centru za izdavačku djelatnost Panevropskog univerziteta. Studentski radovi koji su verifikovani u izbornom programu moraju da se trajno čuvaju i katalogiziraju u Biblioteci univerziteta. Student ne može da ostvari ECTS kredit-bodove predviđene za izradu radova, ukoliko radovi nisu dostavljeni u pisanom i u elektronskom obliku i ukoliko nisu katalogizirani u Biblioteci Panevropskog univerziteta.

Ovi radovi će biti publikovati na WEB stranici univerziteta, a bit će i kandidovani za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta ukoliko student u okviru rada obezbjedi odgovarajuću rekapitulaciju (sumar, rezime, abstrakt) na jednom od stranih jezika koji se izučavaju na univerzitetu.

NAPOMENA: Pojedini studentski radovi (specijalistički, magistarski, doktorski) predstavljaju obavezni program u odgovarajućem studijskom ciklusu i boduju se u skladu sa Nastavnim planom pojedinačnog studijskog programa. Ovi radovi se brane pred akademskim komisijama prema propisanoj proceduri u skladu sa Statutom Panevropskog univerziteta i odgovarajućim pravilnicima.

(5) Radovi objavljeni u relevantnim stručnim i naučnim publikacijama

Studenti mogu da stiču ECTS kredit- bodove u izbornom programu i po osnovu radova čija je tema i sadržaj vezana za naučno područje studijske grupe/specijalizacije, koju studira a koji su objavljeni u relevantnim stručnim i naučnim publikacijama.

Pripadajući broj ECTS kredit-bodova dodjeljen ovakvim radovima u izbornom programu određuje dekan Fakulteta na osnovu prijedloga odgovornog profesora odn. mentora u skladu sa Statutom odn. Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu.

Odgovorni profesor ili mentor kandiduje ovakve studentske radove kao izborni program dekanu Fakulteta odn. organizacione jedinice na ovjeru. Ukoliko dekan Fakulteta prihvati prijedlog tada izdaje odgovarajuće rješenje. Za takve ovjerene radove otvara se odgovarajuća ispitna prijava, te se rad upisuje pod svojim izvornim nazivom u okviru izbornog  programa u studentsku knjižicu i matičnu knjigu sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova.

Student je dužan da priloži publikaciju u kojoj je objavljen rad Biblioteci odn. Centru za izdavačku djelatnost Panevropskog univerziteta, kao i sam rad u elektronskom obliku ukoliko nije zaštićen autorskim pravima kod ustanove koja je rad objavila. Studentski radovi koji su verifikovani u izbornom programu moraju da se trajno čuvaju i katalogiziraju u Biblioteci univerziteta. Student ne može da ostvari ECTS kredit-bodove predviđene za izradu radova, ukoliko radovi nisu katalogizirani u Biblioteci univerziteta.

Za pojedine radove kao što su radovi u okviru doktorskog studija odn. doktorske teze mogu da se propišu i strožiji uslovi odobravanja radova u izbornom programu vezanih za objavljivanje u časopisima sa odgovarajućim faktorom uticaja (impact factor) indeksiranim u odgovarajućim bazama podataka.

(6) Referati ili koreferati na stručnim i naučnim skupovima

Studenti mogu da stiču ECTS kredit- bodove u izbornom programu i po osnovu učešća na stručnim i naučnim skupovima na kojima su prezentovali referate odn. koreferate u obimu ECTS kredit-bodova predviđenih Statutom i Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata Panevropskog univerziteta. Student je dužan da na odgovarajući način dokumentuje učešće na stručnom odn. naučnom skupu i da dokumentuje prezentaciju referata odn. koreferata.

Odgovorni profesor ili mentor kandiduje prezentovani studentski referat kao izborni program dekanu organizacione jedinice na ovjeru. Ukoliko dekan Fakulteta prihvati prijedlog kandidovanog rada, izdaje odgovarajuće rješenje. Za takve ovjerene radove otvara se odgovarajuća ispitna prijava, te se rad upisuje pod svojim izvornim nazivom u okviru izbornog programa u studentsku knjižicu i matičnu knjigu sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova.

Student je dužan da priloži referat Biblioteci odn. Centru za izdavačku djelatnost Panevropskog univerziteta u pisanom i u elektronskom obliku ukoliko rerefat nije zaštićen autorskim pravima. Studentski radovi koji su verifikovani u izbornom programu moraju da se trajno čuvaju i katalogiziraju u Biblioteci univerziteta.

(7) Radna i stručna praksa

Radna i stručna praksa u preduzećima, agencijama i ustanovama, koja je izvršena u propisanom obimu, sa propisanom metodologijom i potvrđena propisanom dokumentacijom, a koju je verifikovao dekan fakulteta, predstavlja izvor za sticanje ECTS kredit-bodova u izbornom programu.

Pripadajući broj ECTS kredit- bodova dodjeljen u izbornom programu po osnovu radne i stručne prakse određuje dekan Fakulteta u skladu sa Statutom odn. Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu.

Da bi ostvario pravo na priznavanje radne i stručne prakse u izbornom programu student je dužan da se obrati dekanatu fakulteta sa odgovarajućim zahtjevom i priloženim izvještajem o obavljenoj stručnoj odn. radnoj praksi i dnevnikom rada, te potvrdom organa upravljanja kompanije, agencije odn. ustanove u kojoj je obavljena praksa. Student takođe prilaže i ostale dokumente, publikacije i/ili radne proizvode kojima dokazuje kvalitet i rezultate praktičnog i stručnog rada, ukoliko je to zbog karaktera radne i stručne prakse moguće.

Izvještaj o obavljenoj stručnoj odn. radnoj praksi i Dnevnik rada moraju biti izrađeni na propisanom obrascu i da sadrže sve predviđene elemente. Obrasci ova dva dokumenta mogu se dobiti u pisanoj odn. elektronskoj formi u stručnim službama dekanata, a objavljeni su i na WEB stranicama univerziteta.

Ovi dokumenti moraju takođe da budu na propisani način ovjereni od strane nadležnog organa preduzeća, agencije odn. ustanove u kojoj je obavljena radna odn. stručna praksa.

Po osnovu zahtjeva studenta, a na bazi priložene dokumentacije, dekan Fakulteta donosi odgovarajuće rješenje na osnovu kojeg se otvara odgovarajuća ispitna prijava kojom se radna odn. stručna praksa upisuje u odgovarajuću sekciju studentske knjižice i u matičnu knjigu u okviru izbornog programa sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova.

(8) Klinička i laboratorijska praksa

Klinička i laboratorijska praksa obavljena u odgovarajućim ustanovama u propisanom obimu i sa propisanom metodologijom, te potvrđena propisanom dokumentacijom, koju je verifikovao nadležni profesor i/ili dekan fakulteta, predstavlja izvor za sticanje ECTS kredit-bodova u izbornom programu.

Pripadajući broj ECTS kredit- bodova dodjeljen u izbornom programu po osnovu kliničke i laboratorijske prakse određuje dekan Fakulteta u skladu sa Statutom odn. Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu.

Da bi ostvario pravo na priznavanje kliničke i laboratorijske prakse u izbornom programu student je dužan da se obrati dekanatu fakulteta sa odgovarajućim zahtjevom i priloženim Izvještajem o obavljenoj praksi i Dnevnikom rada, te potvrdom organa upravljanja zdravstvene odn. laboratorijske ustanove u kojoj je obavljena praksa. Student takođe prilaže i ostale dokumente, publikacije i/ili radne proizvode kojima dokazuje kvalitet i rezultate kliničke odn. laboratorijske prakse, ukoliko je to zbog karaktera ove prakse moguće.

Izvještaj o obavljenoj stručnoj odn. radnoj praksi i Dnevnik rada moraju biti izrađeni na propisanom obrascu i da sadrže sve predviđene elemente. Obrasci ova dva dokumenta mogu da se dobiju u pisanoj odn. elektronskoj formi u stručnim službama dekanata, a objavljeni su i na WEB stranicama univerziteta.

Ovi dokumenti moraju takođe da budu na propisani način ovjereni od strane nadležnog organa ustanove u kojoj je vršena praksa, kao i od strane nadležnog profesora odn. mentora.

Po osnovu zahtjeva studenta ili na prijedlog nadležnog profesora odn. mentora, a na bazi priložene dokumentacije, dekan Fakulteta donosi odgovarajuće rješenje na osnovu kojeg se otvara odgovarajuća ispitna prijava, kojom se klinička odn. laboratorijska praksa upisuje u odgovarajuću sekciju studentske knjižice i u matičnu knjigu u okviru izbornog programa sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova.

(9) Učešće u stručnim ili naučno- istraživačkim projektima

Učešće u radu na stručnim ili naučno-istraživačkim projektima koje je dokazano odgovarajućim dokumentima i koje je verifikovao nadležni profesor odn. mentor i/ili dekan fakulteta, predstavlja izvor za sticanje ECTS kredit-bodova u izbornom programu.

Pripadajući broj ECTS kredit-bodova dodjeljen u izbornom programu po osnovu učešća u stručnim ili naučno-istraživačkim projektima određuje dekan Fakulteta u skladu sa Statutom odn. Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu.

Da bi ostvario pravo na priznavanje učešća u radu na stručnim ili naučno-istraživačkim projektima u izbornom programu student i/ili nadležni profesor odn. mentor dužni su da se obrate dekanatu fakulteta sa odgovarajućim zahtjevom i priloženim Izvještajem o učešću u radu na stručnom ili naučno-istraživačkom projektu, te potvrdom nadležnog rukovodioca projekta odn. organa ustanove koja je nosioc projekta. Student takođe prilaže i ostale dokumente, publikacije i/ili radne proizvode kojima dokazuje kvalitet i rezultate svog učešća na projektu, ukoliko je to zbog karaktera projekta moguće.

Izvještaj o učešću u radu na projektu mora biti izrađen na propisanom obrascu i da sadrži sve predviđene elemente. Obrazac ovog dokumenta u pisanoj odn. elektronskoj formi može da se dobije u stručnim službama dekanata, a objavljen je i na WEB stranicama univerziteta.

Ovaj dokument mora takođe da bude na propisani način ovjeren od strane nadležnog organa ustanove koja je nosioc projekta, rukovodioca projekta, te nadležnog profesora odn. mentora.

Po osnovu zahtjeva studenta i/ili nadležnog profesora odn. mentora, a na bazi priložene dokumentacije, dekan Fakulteta donosi odgovarajuće rješenje na osnovu kojeg se otvara odgovarajuća ispitna prijava o učešću na stručnom odn. naučno-istraživačkom projektu koja se upisuje u odgovarajuću sekciju studentske knjižice i u matičnu knjigu u okviru izbornog programa sa pripadajućim brojem ECTS kredit-bodova.

(10) Inovacije i patenti

Inovacije i patenti koji su zvanično priznati odn. certificirani, koji su dokazani odgovarajućim dokumentima i koje je verifikovao nadležni profesor odn. mentor i/ili dekan fakulteta, predstavljaju izvor za sticanje ECTS kredit-bodova u izbornom programu u obimu ECTS kredit-bodova predviđenih Statutom odn. Pravilnikom o evaluaciji znanja studenata na Panevropskom univerzitetu.

Student je dužan da u studijskom programu u toku školske godine ostvari minimalno 60 ECTS kredit-bodova i to iz obaveznog studijskog programa i iz izvora predviđenih za izborni program. Izborni program nosi odgovarajući broj ECTS kredit-bodova u skladu sa nastavnim planom studijskog programa kojeg je student upisao. Izborni program ne može da se izostavi, jer u tom slučaju student neće ostvariti potreban cenzus ECTS kredit-bodova za prelazak u narednu godinu studija. 

Sadržaj svog izbornog programa student planira samostalno u obimu predviđenim nastavnim planom studijskog programa kojeg je upisao. Studenti mogu da izvrše obaveze po osnovu izbornog programa na više načina:

• odabirom izvornih izbornih predmeta odn. modula iz Nastavnog plana izvornog izbornog programa za školsku 2014/15 godinu, usvojenog na Senatu univerziteta.
  
• odabirom predmeta iz drugih studijskih programa koji se izvode na Panevropskom univerzitetu uz uslov da su ti predmeti kompatibilni sa studijskom programom kojeg je student upisao,
  
• priznavanjem ispita koje su ranije položili na drugoj visokoškolskoj ustanovi,
  
• vrednovanjem seminarskih i drugih radova u okviru izbornog programa,
  
• vrednovanjem radne, stručne, kliničke i laboratorijske prakse, volontiranja i stažiranja;
  
• vrednovanjem učešća u stručnim odn. naučno-istraživačkim projektima i učešća na stručnim i naučnim skupovima.

Ukoliko se student opredjeli za neko od specijalističkih usmjerenja u četvrtoj godini studija tada umjesto izbornog programa mora da ispuni program odabrane specijalizacije, koja u tom slučaju zamjenjuje izborni program. Ukoliko je student upisan na četverogodišnji studij prvog ciklusa, može da odabere specijalizaciju već u trećoj godini studija čime zamjenjuje izborni program treće i četvrte godine sa programom specijalističkog usmjerenja, pri čemu mora voditi računa da u tekućoj godini studija ostvari zakonski minimum kredit-bodova.

Predmeti planirani u izbornom programu obrađuju se u režimu instruktivne nastave. sa obradom svih planiranih nastavnih aktivnosti u skračenom obliku. Student priprema predmet za koji se organizuje instruktivna nastava u interakciji sa nastavnim osobljem i kolegama studentima, pri čemu je fokus pripreme na samostalnom radu studenta. Student pri tom koristi i sva informaciona i komunikaciona sredstva odn. tehnologije učenja na daljinu koji su uvedeni na Univerzitetu, kao i uputstva koja je dobio od nastavnog osoblja. U režimu instruktivne nastave organizuju se najmanje tri ispitna roka za studente, na isti način kao i pri obradi predmeta obaveznog programa.

Nastavno osoblje je obavezno da studente bliže upozna sa strukturom nastavnog predmeta, sa specifičnim zahtjevima vezanim za kritičnu masu znanja koji su uslov za prolaznu ocjenu, sa ispitnim pitanjima, te sa predispitnim obavezama koje čine sastavni dio evaluacije znanja iz navedenog predmeta. Profesor je dužan da u skladu sa ekonomijom vremena odgovori na pitanja studenata vezana za bitne i apstraktne elemente nastavnog programa, te da studentima da precizna uputstva vezana za osnovnu udžbeničku i drugu literaturu neophodnu za uspješno polaganje ispita i izvršavanje predviđenih predispitnih obaveza.

Instruktivna nastava u izbornom programu podrazumijeva 12 kontakt-nastavnih sati koji se isporučuju studentima u naviše 4 organizovana termina (2 - 4 sedmice). Bar dva nastavna termina moraju biti organizovana petkom odn. subotom, kako bi bili dostupni vanrednim studentima iz udaljenih prebivališta. Natavni blok u pojedinom terminu ne može biti veći od 3 sata. Termini se po pravilu organizuju u poslijepodnevnim časovima (večernji nastavni blok od 17,00 - 20,00 časova), odn. u prijepodnevnim terminima subotom. Ukoliko obrada izbornog predmeta podrazumjeva vježbe, pedagoške radionice odn. praktičan rad ili radnu praksu, ove pedagoške aktivnosti se organizuju po posebnom rasporedu.

Način izvođenja nastave u modulima

Nastavni modul predstavlja kompleks od više pedagoških aktivnosti koje se izvode simultano i koje daju interdisciplinarna znanja o sadržaju modula kao cjeline. Prilikom obrade nastavnih jedinica i različitih obrazovnih sadržaja u modulu primjenjuje se funkcionalni i holistički pristup. Gradivo predviđeno u okvirima modula interpretira se multidisciplinarno, a predviđene pedagoške radionice i praktične forme nastave obuhvataju sve aspekte predmeta, odn. područja primjene koji se interpretiraju na jedinstven i cjelovit način. Sadržaj modula boduje se prema svakoj planiranoj pedagoškoj aktivnosti a ocjena se daje pojedinačno za svaku nastavnu disciplinu koja ulazi u sastav određenog modula (svaka pedagoška aktivnost modula se odvojeno knjiži u matičnim knjigama i iskazuje se zasebno u prepisu ocjena odn. u dodatku diplomi). 

Ocjene se po pravilu formiraju na konziliju nastavnog osoblja uključenog u obradu pojedinog modula. Studentima nije omogućeno, osim u izuzetnim slućajevima, da preuzimaju djelove modula odn. da izaberu pojedinačne nastavne discipline koje se predaju u okvirima nastavnih modula, kao zasebne izborne predmete, već moraju proći sve predviđene pedagoške aktivnosti modula. Razlog za izučavanje nastavnih sadržaja modula u obliku jedinstvene nastavne cjeline je u funkcionalnom i holističkom pristupu tim sadržajima, dok je sadržaj pojedinačnih predmeta uglavnom širi od sadržaja istog predmeta koji je interpretiran u okviru modula.

Naučne discipline koje čine modul mogu da se preuzmu samostalno samo u različitim ciklusima (prvi, drugi i treći ciklus) odn. u različitim nivoima istog ciklusa (trogodišnji i četverogodišnji nivo I ciklusa), ili ukoliko se u tekućoj školskoj godini ne organizuje modul koji sadrži te discipline.

U obradi nastavih sadržaja modula angažuje se tim od više nastavnika i saradnika. Svaki modul ima voditelja modula koji je odgovoran za planiranje i koordinaciju pedagoških aktivnosti unutar modula. Moduli se savladavaju u periodu od 10 - 15 sedmica što zavisi od obima i pedagoških sadržaja modula prema zasebnom planu koji izrađuje voditelj modula.

Izvorni izborni program je skup izbornih predmeta koji su specifični za svaku studijsku grupu i kao takvi su planirani i ponuđeni studentima u okviru svakog studijskog programa. Da li će se pojedini predmet iz izvornog izbornog programa predavati u tekućoj školskoj godini zavisi od broja studenata koji su izabrali taj predmet.
Ukoliko student realizuje svoj izborni program odabirom i polaganjem izvornih izbornih predmeta svoje studijske grupe, dužan je da tokom prvog nastavnog ciklusa/bloka odabere odgovarajuće izborne predmete za tekuću školsku godinu i da svoj izbor verifikuju na odgovarajućem obrascu u studentskoj službi, kako bi visokoškolska ustanova mogla da planira nastavni proces za izabrane predmete.

* Lista izvornih izbornih predmeta data je u nastavnom planu izvornog izbornog programa.

Prilikom odabira izbornih predmeta student mora da vodi računa o sljedećim kriterijima:

• Broj ECTS kredit-bodova iz odabranih izbornih predmeta mora da zajedno sa kredit-bodovima iz obaveznog programa studija, te bodovima stečenim iz ostalih izvora izbornog programa obezbijedi propisan broj ECTS kredit-bodova školske godine (60 ECTS bodova). Broj izbornih predmeta zavisno od Fakulteta i studijske grupe kreće se od jednog do četiri izborna predmeta za jednu školsku godinu pri čemu ukupan broj izbornih predmeta koje će student položiti zavisi od težinskih faktora izabranih predmeta izraženih u ECTS bodovima, kao i od broja ECTS kredit-bodova stečenih iz drugih izvora. Student može da bira manji broj "težih" predmeta, ili veći broj "lakših" predmeta, ili odgovarajuću kombinaciju, ali ukupan broj ECTS kredit- bodova koji je stečen u izbornom programu mora da bude veći ili jednak planiranom broju ECTS kredit-bodova izbornog programa za pojedini semestar.

Kvantitativni pregled broja izbornih predmeta sa njihovim težinskim faktorom izraženim u sumi ECTS kredit-bodova dat je u tabelarnom obliku u prilogu ovog Programa.

NAPOMENA: Student u režimu intenzivnih studija može da odabere veći broj izbornih predmeta u odnosu na broj predmeta koji je planiran nastavnim planom studijske grupe. Uslovi i način realizacije intenzivnih studija propisani su Statutom Panevropskog univerziteta i objašnjeni su u posebnom poglavlju u nastavku teksta.

• Izborni predmeti moraju biti vremenski transparentno raspoređeni u oba semestra jedne školske godine da studenti ne bi ugrozili savladavanje obaveznog nastavnog programa u pojedinom semestru (obavezni nastavni program svakog semestra se sastoji po pravilu od četiri do šest predmeta);
• Student ne može odabrati predmete koji su uslovljeni specifičnim prethodnim znanjima, ukoliko ne posjeduje ta znanja. Ovaj kriterij se u praksi realizuje kontrolom ispunjenosti preduslova za pristup predmetu u skladu sa nastavnim programom svakog predmeta.  
  
• Student ne može da odabere predmete, koji već postoje u obaveznom dijelu nastavnog programa njegove studijske grupe, u višim godinama studija. Izuzetak su predmeti 4. godine studija, za studente koji su upisali trogodišnji (šestosemestralni) studij I ciklusa, obzirom da trogodišnji studij može da predstavlja zaokružen ciklus a četvrta godina može da predstavlja i prvu godinu studija drugog ciklusa.
  Ukoliko takav student u nastavku školovanja produži na četvrtu godinu studija prvog ciklusa, ili upiše drugi ciklus studija, a ima u izbornom programu svojih osnovnih studija položenih predmeta iz obaveznog programa 4. godine, tada se ti predmeti zamjenjuju drugim predmetima koji imaju karakter obaveznog programa i koje svojim rješenjem određuje dekan Fakulteta.

Studenti koji na propisani način (putem anketnog obrasca, ili neposredno u studentskoj službi) NE PRIJAVE ODABRANE IZVORNE IZBORNE PREDMETE U PREDVIĐENIM ROKOVIMA, dužni su da polažu standardni izborni program za tekuću školsku godinu koji je određen na Naučno- nastavnom vijeću Fakulteta odn. na Senatu Panevropskog univerziteta, ili da kredit-bodove izbornog programa namire iz drugih legitimnih izvora.

Ukoliko se izabrani predmet ne realizuje u redovnoj već u instruktivnoj odn. konsultativnoj nastavi tada se studentu isporučuje obim i vrsta nastavnih aktivnosti koje su planirane za ovaj vid nastave.

Detaljan opis ovih vidova nastave nalazi se u odgovarajućem poglavlju ovog uputstva.

Tip nastave koji se organizuju za pojedine izborne predmete vidljiv je u listi izbornih predmeta koju usvaja Senat univerziteta za svaku školsku godinu.

Fakultet organizuje konsultativnu nastavu za izborne predmete za koje se prijavilo manje od 10 studenata. 
Fakultet organizuje instruktivnu nastavu za izborne predmet za koji se prijavilo manje od 20 studenata.

Fakultet organizuje puni nastavni proces za izborne predmete za koje se prijavilo više do 20 studenata.

Termini instruktivne nastave koja će se organizovati za pojedine predmete, kao i termini raspoloživosti profesora za konsultacije iz pojedinih predmeta, objavljuju se na oglasnim pločama odn. na internet stranicama Fakulteta u sjedištu Univerziteta odn. u sjedištima registrovanih organizacionih jedinica Univerziteta. Instruktivna i konsultativna nastava za izborni program u načelu se organizuje u zadnjem ciklusu zimskog odn. ljetnjeg semestra.

Student može da ostvari izborni program polaganjem predmeta iz kompatibilnih studijskih programa. Lista kompatibilnih studijskih programa data je u tabelarnom obliku u prilogu ovog programa.

Student ne može odabrati predmete koji su uslovljeni prethodnim znanjima, ukoliko ne posjeduje ta znanja. Ovaj kriterij se u praksi realizuje kontrolom ispunjenosti preduslova za pristup predmetu u skladu sa nastavnim programom svakog predmeta.

Ukoliko se izabrani predmet realizuje u okviru redovnog i obaveznog programa u pojedinim studijskim programima drugih fakulteta Panevropskog univerziteta, tada se student slobodno priključuje grupi studenata na tom studijskom programu i u okviru iste grupe savladava sve nastavne obaveze predviđene za taj predmet.

Svi studenti Panevropskog univerziteta imaju pravo da realizuju svoj izborni odn. fakultativni program bez obzira na kojem Fakultetu se organizuje nastavni proces za određeni predmet. U realizaciji tog programa studenti imaju sva prava kao da su upisani na istom Fakultetu.

U tom slučaju izborni predmet za studenta predstavlja drugi odn. treći predmet u okviru nekog od nastavnih blokova/ciklusa. Ukoliko se realizacija izbornog programa vremenski preklapa sa rasporedom obaveznog programa kojeg student ima u istom nastavnom bloku, tada obavezni program ima prioritet, a student savladava izborni program prema rasporedu za vanredne studente odn. obrazovanja na daljinu.  

Student mora da vodi računa o parametrima rasporeda predmeta koje je odabrao kao svoje izborne predmete koji podrazumijeva:

• globalnu vremensku komponentu (raspoređivanje i planiranje pojedinog predmeta u nekom od nastavnih blokova/ ciklusa), 
  
• lokalnu vremensku komponentu (sedmični raspored i pripadajuću dnevnu vremensku satnicu), 
  
• prostornu komponentu (odgovarajuću učionicu, kabinet ili drugi prostor u kojem su planirane određene nastavne ili slobodne aktivnosti za izabrani predmet).

Raspored podrazumijeva i "komponentu akademskog osoblja" koje je planirano za obradu odgovarajućeg predmeta. U tom pogledu studentima je preporučeno da predmete ne biraju isključivo prema kriteriju "podobnosti" raspoređenog akademskog osoblja (fleksibilniji ili strožiji profesori) odn. prema specifičnoj težini predmeta (lakši i manji u odnosu na teže i obimnije predmete), već prema vlastitim ciljevima definisanim prilikom individualizacije studija.

Raspored i termini izbornih predmeta koji predstavljaju redovni program kompatibilnih studijskih grupa poklapaju se sa redovnim rasporedom tih predmeta koji se objavljuje na oglasnim pločama, odn. na internet stranicama Fakulteta početkom svakog semestra.

Posebno se naglašava obaveza studenata da samostalno vode računa o terminima predispitnih i ispitnih obaveza za ove predmete koji se u skladu sa odredbama Statuta organizuju u redovnom (prvom) ispitnom terminu neposredno po završetku nastave iz tog predmeta odn. u dopunskom (drugom) terminu ne ranije od 7 dana i ne kasnije od 15 dana nakon redovnog ispitnog termina.

Studentima stoji na raspolaganju još i opšti septembarski rok koji se organizuje za sve predmete, a koji je namijenjen za polaganje zaostalih ispita kako bi se omogućio upis i prelazak u narednu školsku godinu.

Student može da polaže ispit i u vanrednom roku (ukoliko se za isti predmet odobre i organizuju vanredni rokovi) uz naknadu troškova prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu.

Ukoliko student propusti da učestvuje u nastavnom procesu pojedinih predmeta koje je izabrao kao svoje izborne predmete, fakultet NEMA OBAVEZU da naknadno organizuje nastavu iz tih predmeta. Studentu je ostavljena mogućnost da samostalno izvrši pripremu iz navedenog predmeta u sistemu obrazovanja na daljinu i da pristupi svim ispitnim i predispitnim obavezama koje se organizuju za navedeni predmet u redovnim i vanrednim ispitnim rokovima i terminima odn. u opštem septembarskom roku.

Konsultativna i instruktivna nastava primjenjuje se u malim grupama studenata, za studente u režimu učenja na daljinu, u nastavi "jedan na jedan" i za studente u postdiplomskoj i doktorskoj školi.

Konsultativna nastava podrazumijeva do 6 sati konsultacija koje se obezbeđuju studentima u najviše dva organizovana termina.

Cilj konsultacija je da se studenti bliže upoznaju sa strukturom nastavnog predmeta, sa specifičnim zahtjevima vezanim za kritičnu masu znanja koji su uslov za prolaznu ocjenu, sa ispitnim pitanjima, te sa predispitnih obavezama koje čine sastavni dio evaluacije znanja iz navedenog predmeta. Profesor je dužan da u skladu sa ekonomijom vremena odgovori na pitanja studenata vezana za bitne i apstraktne elemente nastavnog programa, te da studentima da precizna uputstva vezana za osnovnu udžbeničku i drugu literaturu neophodnu za uspješno polaganje ispita i izvršavanje predviđenih predispitnih obaveza.

Student priprema predmet za koji se organizuje konsultativna nastava samostalnopri čemu koristi i sva informaciona i komunikaciona sredstva odn. tehnologije učenja na daljinu koji su uvedeni na Univerzitetu, kao i uputstva koja je dobio u konsultacijama sa nastavnim osobljem.

Instruktivna nastava podrazumijeva do 12 kontakt-nastavnih sati koji se isporučuju studentima u naviše 4 organizovana termina. Instruktivna nastava podrazumijeva u skraćenom obliku sve planirane nastavne aktivnosti koje se prema programu organizuju za određeni predmet, a koje mogu da uključe sljedeće kategorije: kontakt-sate, vježbe, seminarske i druge praktične radove i pedagoške radionice (različitih tipova) koje se organizuju u okviru jednog predmeta. Sati stručne i kliničke prakse mogu ali ne moraju biti uključeni u alocirani fond sati instruktivne nastave.

Instruktivna nastava takođe podrazumijeva da se studenti upoznaju sa specifičnim zahtjevima vezanim za kritičnu masu znanja koji su uslov za prolaznu ocjenu, sa ispitnim pitanjima, sa predispitnim obavezama koje čine sastavni dio evaluacije znanja iz navedenog predmeta, te da se studentima daju precizna uputstva vezana za osnovnu udžbeničku i drugu literaturu neophodnu za uspješno polaganje ispita i izvršavanje predviđenih predispitnih obaveza.

Student priprema predmet za koji se organizuje instruktivna nastava u interakciji sa nastavnim osobljem i kolegama studentima, pri čemu je fokus pripreme na samostalnom radu studenta. Aktivno učešće studenta u savladavanju instruktivne nastave je predmet evaluacije i čini dio konačne ocjene studenta u skladu sa nastavnim programom predmeta i Stututarnim odredbama.

Poslovna informatika :: Modularni pristup

Studentima je na raspolaganju u izbornom programu ukupno 4 nastavna modula i to tri nastavna modul iz oblasti specijalističkih računarskih nauka i jedan nastavni modul iz poslovne ekonomije:

• Računarska grafika i dizajn;
• Bezbjednost i zaštita računarskih sistema i mreža;
• Arhitektura, organizacija i održavanje računarskih sistema;
• Modul inovativnog preduzetništva u poslovnim inkubacionim centrima;

Modul predstavlja kompleks od najmanje 3 povezana predmeta skraćenog sadržaja koji se izučavaju zajedno sa ciljem da daju multi-disciplinarna znanja iz specifične oblasti primjene računarstva i informacionih tehnologija, preduzetništva i menadžmenta.

Modul se obrađuje tokom cijelog semestra. Za svaki modul se imenuje "Mentor nastavnog modula" koji pored nastave koju obavlja u okviru modula ima zadatak da koordinira ostalo nastavno osoblje angažovano u obradi nastavnog modula. Gradivo predviđeno u okvirima modula interpretira se multidisciplinarno, a predviđene pedagoške radionice i praktične forme nastave obuhvataju sve aspekte predmeta odn. područja primjene koji se interpretiraju na jedinstven i cjelovit način. Moduli se boduju sa zbirnim kredit-bodovima alociranim za nastavni modul u cjelini (ukupno 9 ili 10 ECTS-kredit bodova), dok se ocjena daje pojedinačno za svaku nastavnu disciplinu koja ulazi u sastav određenog modula. Ocjene se po pravilu formiraju na konziliju nastavnog osoblja uključenog u obradu pojedinog modula.

Studentima je takođe omogućeno da pojedinačne nastavne discipline koje se predaju u okvirima nastavnih modula, izaberu i kao zasebne izborne predmete. U tom slučaju se navedeni predmeti boduju sa ECTS kredit-bodovima specificiranim u izvornom izbornom programu.

Modul "Inovativno preduzetništvo u poslovnim inkubacionim centrima" je specifičan i namjenjen je za inicijalizaciju studentskih preduzetničkih projekata u formi malog biznisa koji ima za cilj da teorijski i praktično pripremi studente za razvoj, analizu, konstrukciju finansiranja, logistiku, pravnu podršku i implementaciju poslovnih i investicionih projekta. Fokus svih akademskih i nastavnih aktivnosti u okvirima modula je na praktičnim preduzetničkim radionicama u kojima studenti u kompetitivnom okruženju prolaze sve faze razvoja poslovne ideje i projekta. Business inkubacioni centar obezbjeđuje za selekcionisane akademske korisnike agregaciju mikro-finansijske i/ili bankovne podrške. Studentski samostalni poslovni poduhvati razvijeni i upravljani od strane studentskih grupa bit će implementirani u okvirima ovog modula uz podršku poslovnog inkubacionog centra univerziteta u skladu sa kriterijumima i profilima utvrđenim na Katedri za inovativno preduzetništvo.
U okviru ovog modula izučavaju se dva pojedinačna izborna predmeta:

• Proces rađanja i inkubacije novih ideja;
• Osnivanje i vođenje malog preduzeća;

Praktične vježbe se izvode u okvirima dvije radionice:

• Poslovni plan;
• Razvoj i selekcija timskih poslovnih projekta;

U okvirima radionice "Razvoj i selekcija timskih poslovnih projekta" studenti prolaze sve razvojne faze inkubacije i implementacije poslo-vnih projekata:

• Inkubacija poslovne ideje
• Izrada sinopsisa business plana i poslovne rekapitulacije (tzv. "executive summary")
• PRVA selekcija na Akademskom bordu poslovnog inkubatora.
• Studenti brane priložene poslovne rekapitulacije u kontradiktornoj raspravi. Broj projekata se prepolovljava.
• Istraživanje tržišta i feasibility analiza poslovnog projekta Zatvaranje konstrukcije finan-siranja
• Izrada business plana /investi-cionog projekta
• DRUGA selekcija na Investi-cionom bordu poslovnog inkubatora
  Studenti brane priložene poslovne rekapitulacije u kontradiktornoj raspravi. Broj projekata se prepolovljava.
• Obezbjeđivanje administrativnih, kadrovskih i logističkih resursa projekta
• Pravna podrška u implementaciji projekta
• TREĆA (opciona) selekcija na Investicionom bordu poslovnog inkubatora
• Izvršna faza nominiranja i početnog finansiranja poslovnog projekta
• Implementacija projekta

Svaki student polaznik radionice osmišljava vlastitu poslovnu ideju kao praktičan rad u obradi predmeta "Proces rađanja i inkubacije novih ideja". Studenti se dijele u timove/radne grupe u okviru kojih vrše selekciju nominiranih poslovnih projekta i definišu jedinstven projekat tima.

Tokom narednih faza razvoja projekta studenti profilišu poslovnu ideju kroz timski rad cijele grupe, vrše istraživanje tržišta i izrađuju detaljnu feasibility studiju. Grupni projekti se selekcionišu u više sukcesivnih ciklusa od strane akademskog i investicionog borda poslovnog inkubatora, tako da u svakom ciklusu polovina projekata "otpadne", a radne grupe/timovi se restruktiraju. Projekti koji prežive selekciju dobijaju mogućnost za stvarnu implementaciju putem poslovnih banaka, ili za finansiranje od strane drugih izvora uključujući i finansijsku podršku Univerzitetskog Business inkubacionog centra. Konačni projekti se takođe nazavisno boduju u ECTS sistemu kao dopunski izborni program.

Nastavni plan izbornog programa akademske 2021-22.

Prijava izbornog programa akademske 2022-23.