Sportski menadžment

Sportski menadžeri obavljaju poslove koji uključuju posredovanje i rukovođenje. Ova grupa obuhvata zanimanja direktora sportskih klubova i sportskih organizacija sa malim brojem zaposlenih sa područja sportskog obrazovanja, zdravstva, rekreacijskih, kulturno-sportskih djelatnosti te u svoje ime ili u ime vlasnika planiraju, organizuju, vode i kontrolišu djelatnost sportskog kluba odn. organizacije.

Ti poslovi uključuju:

• planiranje, organizovanje, vođenje i kontrolu poslovanja;
• procjenu prihoda i rashoda;
• pregovore sa dobavljačima, korisnicima i drugima;
• planiranje i kontrolu korištenja materijalnih i finansijskih sredstava i rada osoblja;
• vođenje dnevnih poslova;
• izvještavanje vlasnika, ako postoji;
• srodne poslove;
• planiranje, organizovanje, vođenje i kontrolu u djelatnostima sporta, rekreacije i priredaba;
• nadzor ostalih radnika

Najopštije generičke kompetencije na nivou svakog od ciklusa obrazovanja, koje mora da posjeduje svaki svršeni student bez obzira na studijski program odn. ustanovu u kojoj je završio visokoškolsko obrazovanje, definisani su:

• Dablinskim deskriptorima (Dublin descriptors), koji predstavljaju skup kriterijuma o očekivanim postignućima i sposobnostima studenata za razlikovanje različitih ciklusa obrazovanja, koji su predloženi od Zajedničke inicijative o kvalitetu (Joint Quality Initiative – JQI), i koji su prihvaćeni kao osnova opisa svakog ciklusa obrazovanja na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.
• Opštim okvirom kvalifikacija u evropskom visokom obrazovanju (Framework for Qualifications of the European Higher Education – EQF for HE) koji je usvojen na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.

Ove kompetencije su kategorizovane kao instrumentalne, interpersonalne i sistemske:

• Instrumentalne kompetencije obuhvataju:
  • Kognitivne sposobnosti, razumjevanja i manipulacije idejama i mislima.
  • Metodološke sposobnosti komunikacije sa okolinom: organizovanje vremena i strategije učenja, donošenja odluka ili rješavanja problema.
  • Tehnološke sposobnosti vezane za korišćenje tehno-loških sredstava, računara i primjena vještine upravljanja informacijama.
  • Jezičke sposobnosti kao što su pisana i usmena komunikacija ili znanje stranih jezika.
• Interpersonalne kompetencije: Individualne sposobnosti koje obuhvataju sposobnost izraža-vanja svojih osjećanja, socijalne vještine kao što su inter-personalne vještine, rad u timovima, ili izražavanje društvene i etičke posvećenosti. Ove kompetencije omogućavaju procese društvene interakcije i saradnje.
• Sistemske kompetencije su one vještine i sposobnosti koje se odnose na cjelokupnesisteme. One predstavljaju kombinaciju razumjevanja, senzibiliteta i znanja pomoću čegaće osoba moći da sagleda u kakvom su odnosu pojedini dijelovi i na koji način činecelinu. U ove sposobnosti spadaju sposobnost planiranja promjena u cilju poboljšanjačitavih sistema i stvaranja novih sistema. Za sistemske kompetencije potrebno jeprethodno usvajanje instru-mentalnih i interpersonalnih kompetencija

Kvalifikacije koje predstavljaju uspješan završetak prvog ciklusa (180-240 ECTS bodova) dodjeljuju se studentima koji:

• pokažu znanje i razumijevanje u području studija, koje se nadovezuje na njihovo srednjoškolsko obrazovanje i koje je uobičajeno na nivou prvog ciklusa, uz podršku odgovarajućih resursa za učenje na visokoškolskom nivou (univerzitetskih udžbenika, informacionih i komunikacijskih tehnologija), koje uključuje i aspekte poznavanja naprednih dostignuća u datom području studija;
• mogu da primjene detaljno znanje i kritičko razumijevanje principa vezanih za dato područje studija/discipline na način koji pokazuje profesionalan pristup radu ili struci, te posjeduju kompetencije koje se obično iskazuju sposobnošću formiranja i potkrepljivanja mišljenja i stavova argumentima i sposobnošću rješavanja problema unutar datog područja studija;
• imaju sposobnost da prikupljaju i tumače relevantne podatke (unutar datog područja studija) na osnovu kojih donose sudove koji mogu da sadrže i razmišljanja o relevantnim društvenim naučnim ili etičkim pitanjima;
• mogu primijeniti osnovne metode sticanja znanja i aplikativna istraživanja u datoj disciplini, te su u stanju da odluče o tome koji pristup da upotrijebe za rješavanje datog problema, i svjesni su u kojoj mjeri je odabrani pristup primjeren rješavanju takvog problema;
• mogu iznositi i prenositi informacije, ideje, probleme i rješenja auditoriju koji je specijalizovan za dato područje izučavanja, ali i auditoriju koji nije specijalizovan, uz korištenje odgovarajućeg jezika (a tamo gdje je to primjereno, i jednog ili više stranih jezika) i uz korištenje komunikacijskih tehnologija;
• su izgradili vještine učenja neophodne za dalji studij, uz visok stepen autonomije i akademskih vještina i svojstava neophodnih za istraživački rad, shvatanje i procjenu novih informacija, koncepata i dokaza iz različitih izvora;
• posjeduju temelj za buduće samousmjeravanje i cjeloživotno učenje;
• su stekli interpersonalne vještine i vještine timskog rada, primjerene za zapošljavanje i/ili dalji studij.

Realizacija funkcija koje preuzimaju u sportu i društvena uloga koju ima savremeni sport, zahtjeva da menadžeri u sportu neprekidno usavršavaju postojeće i stiču nove specifične ekspertske sposobnosti odn. kompetencije. Na prvom mjestu su konceptualne logičko misaone sposobnosti koje obuhvataju moć analize i razjašnjavanja problema. Ove sposobnosti dobijaju na značaju sa rastom nivoa na kojem se menadžer nalazi u hijerarhiji upravljačkih ovlaštenja. Na drugom mjestu su interpersonalne sposobnosti ili sposobnosti usmjeravanja međuljudskih odnosa, koordinaciji i harmonizaciji rada grupe/tima. Interpersonalne sposobnosti se traže na svim nivoima menadžmenta, ali im značaj raste idući ka dnu piramide ovlaštenja. Treće su tehničke sposobnosti koje se odnose na posebne zahtjeve konkretne organizacije. Njihov značaj je najveći na nižim nivoima menadžmenta.

Sve akcije koje vrhunski menadžment preduzima da bi se blagovremeno iskoristile šanse ili otklonile opasnosti koje proističu iz dejstva spoljašnjih okolnosti pripada sferi strategijskog menadžmenta. Sportski menadžeri, ali i treneri koji su svojevrsni operativni menadžeri, moraju da tokom studija razviju sve tri grupe sposobnosti, te da budu osposobljeni za elemente strategijskog menadžmenta.

Specifični deskriptori studija menadžmenta u sportu:

Diplomirani studenti sportskog menadžmenta biće osposobljeni za sledeće kompetencije i kvalifikacije:

• Osnove menadžmenta: Sposobnosti u oblasti ekonomike preduzeća i makroekonomije s posebnim akcentom na sport sa stanovišta sledećih pojava: poslovanje sportskih organizacija, komecijalizacija sporta u svim oblastima, sportsko sponzorstvo, profesionalizacija sporta, itd.
• Menadžment (planiranje, organizovanje), projektni menadžment u sportu (vođstvo,   upravljanje, savetovanje, kontola i razvijanje projekata);
• Osnovne kvalifikacije u oblasti marketinga u sportu i sportskog prava;
• Opisivanje, analiza i razumjevanje (psihosocijalnih) međuljudskih odnosa i pojava u sportu i mogućnosti upravljanja tim odnosima;
• Kompetencije u oblasti razvoja međuljudskih odnosa u različitim socijalnim okruženjima;
• Kompetencije u oblasti obezbeđivanja i usmeravanja zdravstvenog i životnog stila različitih ciljnih grupa u okviru projekata prevencije putem sporta
• Kompetencije predviđanja razvoja stila života sportskih publika (pod uticajem psihičkih, socijalnih, ekonomskih, ekoloških i kulturnih faktora)
• Kompetencije u oganizaciono-psihološkom i sociološkom usmeravanju u cilju:
  • Razvoja timova u sportu (kako prestižnom tako i rekreativnom sportu);
  • Kompetencije u oblasti organizaciono-teorijskih nauka (razvoj ličnosti, timova i organizacija);
  • Kompetencije analize i optimizacije organizacionih i komunikacijskih struktura u sportskim organizacijama;
  • Kompetencije razjašnjavanja funkcija i ponašanja u ključnim područjima sporta, od sistema treniranja do organizacionih sistema
• Osnovna umjeća primjene biomehaničko-antropomotoričkih metoda u sportskoj praksi;
• Osnovna umjeća primjene medicinskih i trenažno-naučnih umjeća sportskoj praksi;

Kompetencije u ekonomski zasnovanom upravljanju sportskih i rekreacijskih ciljnih grupa i u različitim okruženjima.

Sport (rekreativani i vrhunski) i fizička kultura, te svi društveni fenomeni i odnosi koje su generisani sportom, predstavljaju bitan dio kompetitivnosti jedne zajednice, ali i njene ekonomske snage. Ekonomija sporta i kolaterarnih djelatnosti vezanih za sport, je ekonomija tercijarnog sektora i predstavlja značajan društveni resurs  odn. značajan element globalnog i regionalnog pozicioniranja društvene grupe. Kako su najvažniji resursi u ovoj djelatnosti ipak ljudski resursi, to ulaganje u tzv. “humani kapital” u kompleksu fizičke kulture ima najveći značaj, odn. ekonomski efekti ovih ulaganja su znatno veći i dugoročniji od efekata neposrednih materijalnih ulaganja u ovoj djelatnosti. Investicija u “humani kapital” je najvećim dijelom u stvari investicija u obrazovanje i informacije.

Osnovni razlozi za osnivanje studija ovog tipa su:

• Nedostatak ulaganja u obrazovni kompleks fizičke kulture sa ugrađenom razvojnom komponentom, kako bi se sportskim obrazovanje pratili globalni trendovi;
• Nezadovoljene kadrovske potrebe u oblasti fizičke kulture, sporta i djelatnosti vezanih za sport;
• Institucionalna manjkavost nomenklature zanimanja i etabliranog školskog sistema u sportu, a posebno za zanimanja sportskog menadžera i sportskog trenera;

Zbog toga je cijeli niz zanimanja u sportu ostao zanemaren i nerazvijen a cijeli niz vrhunskih sportista, nakon završene sportsko – takmičarske karijere, nije na pravi način mogao staviti svoje sposobnosti i iskustvo u funkciju sporta, jer im nedostaje formalno obrazovanje koje se ne bazira samo na ličnom iskustvu.

• Potreba da se sport i kolaterarne djelatnosti vezane uz sport (rekreacija, turizam, wellness i dr.) baziraju na visokom profesionalizmu, za razliku od entuzijazma i volonterskih principia na kojima lokalno počivaju, što implicira drugačiji odnos prema obrazovanju u sportu i nomenklaturi zanimanja u sportu.
• Zanemarena je sportska nauka kao sistematizovani naučni rad, kondenzovano iskustvo i vrednosni sistem koji treba da obezbjedi pravu društvenu valorizaciju sporta i njegov dalji razvoj.
• Marginalizovanje primjena rezultata bazičnih nauka na sport (kao što su medicinske nauke, psihologija, sociologija, pedagogija, ekonomija, menadžment, informatika itd.) i razvoj sportskih nauka kao prevashodno interdisciplinarnih i multidisciplinarnih nauka, kao što su: fenomenologija i sociologija sporta, pravo i etika u sportu, socijalna istorija fizičkih aktivnosti i sporta, sportska informatika i statistika, funkcionalna anatomija, fiziologija sportskih aktivnosti, biomehanika, atropomotorika, ekonomika sportskih organizacija, sportski marketing, psihologija sporta, pedagogija sporta, didaktika sportskog treninga, finansijski, strateški i konfliktni menadžment u sportu i menadžment sportskih manifestacija i sportskih objekata, sportski marketing i dr.
• Stihijni razvoj ključnih naučnih disciplina u nauci o sportu: sportska strategija i taktika, teorija igara, nauka treninga, didaktika i metodika sporta, teorija i praksa takmičenja itd.
• Pojedini vidovi sporta kao što su zdravstveni sport, rekreativni i zabavni sport, sport ciljnih grupa (djeca, stari, onesposobljene osobe i dr.), radno-terapijski sport, wellness, sportski turizam, adrenalinski odn. ekstremni sport i drugi oblici masovnih vježbanja nisu sistematski organizovani i proučavani;
• Nesklad između visoke talentovanosti potencijalnih sportista i niskog nivoa stručnosti trenera i ostalih sportskih radnika koji je moguće prevazići sistematskim visokoškolskim i cjeloživotnim obrazovanjem sportskih radnika;
• Zahtjevima visokotehnologiziranog vrhunskog sporta ne može se odgovoriti paušalnim znanjem sportskih trenera i menadžera baziranom na radnom iskustvu, već primjenom sportske nauke u školovanju i cjeloživotnom obrazovanju trenera i sportskih radnika.
• Pozitivna iskustva u primjeni inoviranih nastavnih programa sportskih nauka razvijenih zemalja;
• Potrebe da se oblast sportskih nauka i pratečih naučnih disciplina koje obezbjeđuju holistički pristup funkciji fizičke kulture, sporta, sportske rekreacije i zdravlja, studiraju na interdisciplinarni i multidisciplinarni način;

Svršeni studenti “Menadžmenta u sportu” posjeduju takođe primarne sportske vještine obzirom da u toku studija moraju završiti dva obavezna sportska modula (u 5 i 6 semestru) u kojima biraju dvije sportke grane ili bar četiri sporta u okviru kojih savladavaju osnovne i napredne tehnike, taktiku, fizičku pripremu i trening datih sportova (grana), te moraju da postignu propisane rezltate za prolaznu ocjenu.

Pored ovih uže-sportskih kompetencija u domenu vještina, studenti “Menadžmenta u sportu” posjeduju i vještine i kompetencije vezane za menadžment, ekonomiku, organizaciju, odnose sa javnošću, upravljanje ljudskim resursima i dr., bitne za njihovu primarnu struku.

Menadžeri u sportu zauzimaju slijedeće funkcije, odn. obavljaju sljedeće poslove: predsjednik i član Upravnog odbora, direktor kluba, rukovodilac različitih sektora sportske organizacije (uključujući i finansije), šef trenera, direktor, organizator i medijator sportskih takmićenja i sportskih manifestacija, itd. Sportski menadžeri takođe trebaju da rukovode sportskim objektima, te organizacijama i objektima u sportskim-kolaterarnim djelatnostima i djelatnostima iz šire oblasti fizičke kulture (rekreacija, wellness itd).

Studije sportskog menadžmenta su namenjene za upravljačke i organizacione funkcije u sportskim organizacijama kao što su: funkcije upravljanja i rukovođenja, podrška stručnim procesima, koučing, administracija, planiranje i razvijanje koncepcija:

• Funkcije i položaji u sportskim organizacijama u nacionalnim i međunarodnim okvirima (savezi, komercijalne sportsko-rekreativne i zdravstvene organizacije, turističke organizacije);
• Analiza i optimizacija organizacionih i komunikacionih struktura u sportskim organizacijama;
• Funkcije u oblastima:
• Zdravstvo i velnes: upravljanje i kontrolisanje
• Sport i privreda: rad u industriji sportske opreme, sport u preduzećima, sport u slobodnom vremenu, zdravstveni sport;
• Sport i politika: saradnja u razvoju sportova i njihovih nacionalnih i internacionalnih organizacija
• Sportski turizam: planiranje, organizovanje, klubovi, hoteli itd.
• Sport slobodnog vremena (rekreacija): planiranje, organizovanje, animacija itd.
• Trenažni procesi: planiranje, organizovanje, razvoj itd.
• Podrška/logistika sportista i timova. Treniranje timova u sportskim sistemima.

U okviru studija stvoreni su temelji za doživotnu profesionalnu mobilnost i permanentni stručni razvoj.