Sportski trener

Sportisti i srodna zanimanja učestvuju na sportskim takmičenjima, vode sportske treninge, primjenjuju pravila vezana uz sportske priredbe i nadziru njihovo odvijanje.

Ti poslovi uključuju:

• sudjelovanje na sportskim takmičenjima;
• vođenje sportskih treninga radi razvijanja sposobnosti i znanja o sportu;
• primjenu pravila vezanih uz vođenje sportskih takmičenja i nadzor odvijanja takmičenja;
• srodne poslove;
• nadzor drugih saradnika.

Najopštije generičke kompetencije na nivou svakog od ciklusa obrazovanja, koje mora da posjeduje svaki svršeni student bez obzira na studijski program odn. ustanovu u kojoj je završio visokoškolsko obrazovanje, definisani su:

• Dablinskim deskriptorima (Dublin descriptors), koji predstavljaju skup kriterijuma o očekivanim postignućima i sposobnostima studenata za razlikovanje različitih ciklusa obrazovanja, koji su predloženi od Zajedničke inicijative o kvalitetu (Joint Quality Initiative – JQI), i koji su prihvaćeni kao osnova opisa svakog ciklusa obrazovanja na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.
• Opštim okvirom kvalifikacija u evropskom visokom obrazovanju (Framework for Qualifications of the European Higher Education – EQF for HE) koji je usvojen na ministarskom sastanku u Bergenu maja 2005. godine.

Ove kompetencije su kategorizovane kao instrumentalne, interpersonalne i sistemske:

• Instrumentalne kompetencije obuhvataju:
  • Kognitivne sposobnosti, razumjevanja i manipulacije idejama i mislima.
  • Metodološke sposobnosti komunikacije sa okolinom: organizovanje vremena i strategije učenja, donošenja odluka ili rješavanja problema.
  • Tehnološke sposobnosti vezane za korišćenje tehno-loških sredstava, računara i primjena vještine upravljanja informacijama.
  • Jezičke sposobnosti kao što su pisana i usmena komunikacija ili znanje stranih jezika.
• Interpersonalne kompetencije: Individualne sposobnosti koje obuhvataju sposobnost izraža-vanja svojih osjećanja, socijalne vještine kao što su inter-personalne vještine, rad u timovima, ili izražavanje društvene i etičke posvećenosti. Ove kompetencije omogućavaju procese društvene interakcije i saradnje.
• Sistemske kompetencije su one vještine i sposobnosti koje se odnose na cjelokupnesisteme. One predstavljaju kombinaciju razumjevanja, senzibiliteta i znanja pomoću čegaće osoba moći da sagleda u kakvom su odnosu pojedini dijelovi i na koji način činecelinu. U ove sposobnosti spadaju sposobnost planiranja promjena u cilju poboljšanjačitavih sistema i stvaranja novih sistema. Za sistemske kompetencije potrebno jeprethodno usvajanje instru-mentalnih i interpersonalnih kompetencija

Kvalifikacije koje predstavljaju uspješan završetak prvog ciklusa (180-240 ECTS bodova) dodjeljuju se studentima koji:

• pokažu znanje i razumijevanje u području studija, koje se nadovezuje na njihovo srednjoškolsko obrazovanje i koje je uobičajeno na nivou prvog ciklusa, uz podršku odgovarajućih resursa za učenje na visokoškolskom nivou (univerzitetskih udžbenika, informacionih i komunikacijskih tehnologija), koje uključuje i aspekte poznavanja naprednih dostignuća u datom području studija;
• mogu da primjene detaljno znanje i kritičko razumijevanje principa vezanih za dato područje studija/discipline na način koji pokazuje profesionalan pristup radu ili struci, te posjeduju kompetencije koje se obično iskazuju sposobnošću formiranja i potkrepljivanja mišljenja i stavova argumentima i sposobnošću rješavanja problema unutar datog područja studija;
• imaju sposobnost da prikupljaju i tumače relevantne podatke (unutar datog područja studija) na osnovu kojih donose sudove koji mogu da sadrže i razmišljanja o relevantnim društvenim naučnim ili etičkim pitanjima;
• mogu primijeniti osnovne metode sticanja znanja i aplikativna istraživanja u datoj disciplini, te su u stanju da odluče o tome koji pristup da upotrijebe za rješavanje datog problema, i svjesni su u kojoj mjeri je odabrani pristup primjeren rješavanju takvog problema;
• mogu iznositi i prenositi informacije, ideje, probleme i rješenja auditoriju koji je specijalizovan za dato područje izučavanja, ali i auditoriju koji nije specijalizovan, uz korištenje odgovarajućeg jezika (a tamo gdje je to primjereno, i jednog ili više stranih jezika) i uz korištenje komunikacijskih tehnologija;
• su izgradili vještine učenja neophodne za dalji studij, uz visok stepen autonomije i akademskih vještina i svojstava neophodnih za istraživački rad, shvatanje i procjenu novih informacija, koncepata i dokaza iz različitih izvora;
• posjeduju temelj za buduće samousmjeravanje i cjeloživotno učenje;
• su stekli interpersonalne vještine i vještine timskog rada, primjerene za zapošljavanje i/ili dalji studij.

Studije sportskih nauka orijentisane su na sticanje glavnih sportsko-naučnih, nastavnih, organizacionih i specifičnih trenažnih kompetencija od strane studenata. Takođe u okviru dodiplomskih studija završeni studenti bit će osposobljeni da se suoče, na osnovu načela sportskonaučnog saznanja, sa inicijativama koji povezuju zdravlje i sport i da rješavaju probleme sportske prakse. Svoje osnovne kompetencije izgrađene tokom studija bit će u stanju da primjenjuju i u novim područjima sportske prakse i da zadovolje potrebe i očekivanja različitih ciljnih grupa. Bit će osposobljeni da primjenjuju i razvijaju koncepte koji odgovaraju potrebama emancipacije različitih društvenih grupa uključujući i osobe sa posebnim potrebama.

Specifični deskriptori studija sportskog trenera:

• Visoka stručna kvalifikacija u svrsishodnom i dugoročnom orijentisanju žena i muškaraca, posebno u omladinskom sportu, kao i u ženskim i muškim izabranim sportskim disciplinama i aktivnostima, naročito kompetencije u koučingu u situacijama takmičenja i opterećenja.
• Opšte poznavanje nauke treninga i produbljeno vladanje posebnim izabranim područjem sportskih disciplina;
• Poznavanje rezultata i istraživačkih metoda nauke treninga kao i relevantnih pretpostavljenih (bazičnih) nauka;
• Bazična kompetentnost koncipiranja, realizacije, dokumentovanja i interpretacije mjera preduzimanih tokom treninga;
• Bazična kompetentnost metodičkog zasnivanja teorijskih pojmova;
• Bazična kompetentnost u primeni i interpretaciji dijagnoze ponašanja posmatranih u laboratoriji i na terenu;
• Bazična kompetentnost u vođenju određenog trenažnog procesa kao i u vođenju   srednjeg i dugoročno strukturisanog treninga pojedinog sportiste kao i grupe sportista;
• Bazična kompetentnost u razvoju koncepcije treninga za zaposlene;
• Kompetentnost u vođenju grupe;
• Kompetentnost u organizovanju takmičenja, vođenju sportskih objekata, događaja, RK-kampanja, konferencija, i sl.;
• Poznavanje sportskih organizacionih  struktura domaćih i internacionalnih posebno  partnerskih  organizacija  (medija  i sl.);
• Dobro poznavanje sprovođenja sportsko-biomehaničke analize motorike;
• Kompetentnost u izboru i primeni kompjuterskih sistema za analizu treninga i takmičenja;
• Poznavanje metoda biomehaničke dijagnostike kretanja;
• Korišćenje biomehaničke dinamometrije mišića;

Kompetentnost procjene biomehaničkih parametara skeletnog sistema.

Fenomen sporta i fizičke kulture, sportskih nauka bilo da su izvorne, multidisciplinarne ili aplikative, sportskih djelatnosti i ostalih djelatnosti vezanih za sport, fenomen vrhunskog sporta kao poziva i djelatnosti, te “rekreacije” i “wellnessa” kao svakodnevne prakse i “vještine življenja”, predstavljaju bitan element zapadne civilizacije, koji je jednako legitiman sa stanovišta obrazovnih potreba kao i institucionalno obrazovanja u oblasti prava, ekonomije ili u fundamentalnim i tehničkim naukama.

Osnovni razlozi za osnivanje studija ovog tipa su isti kao i kod menadžmenta u sportu i mogu se sistematizovati u sljedečim tačkama:

• Nedostatak ulaganja u obrazovni kompleks fizičke kulture sa ugrađenom razvojnom komponentom, kako bi se sportskim obrazovanje pratili globalni trendovi;
• Nezadovoljene kadrovske potrebe u oblasti fizičke kulture, sporta i djelatnosti vezanih za sport;
• Institucionalna manjkavost nomenklature zanimanja i etabliranog školskog sistema u sportu, a posebno za zanimanja sportskog trenera i sportskog menadžera;

Zbog toga je cijeli niz zanimanja u sportu ostao zanemaren i nerazvijen a cijeli niz vrhunskih sportista, nakon završene sportsko – takmičarske karijere, nije na pravi način mogao staviti svoje sposobnosti i iskustvo u funkciju sporta, jer im nedostaje formalno obrazovanje koje se ne bazira samo na ličnom iskustvu.

• Potreba da se sport i kolaterarne djelatnosti vezane uz sport (rekreacija, turizam, wellness i dr.) baziraju na visokom profesionalizmu, za razliku od entuzijazma i volonterskih principia na kojima lokalno počivaju, što implicira drugačiji odnos prema obrazovanju u sportu i nomenklaturi zanimanja u sportu.
• Zanemarena je sportska nauka kao sistematizovani naučni rad, kondenzovano iskustvo i vrednosni sistem koji treba da obezbjedi pravu društvenu valorizaciju sporta i njegov dalji razvoj.
• Marginalizovanje primjena rezultata bazičnih nauka na sport (kao što su medicinske nauke, psihologija, sociologija, pedagogija, ekonomija, menadžment, informatika itd.) i razvoj sportskih nauka kao prevashodno interdisciplinarnih i multidisciplinarnih nauka, kao što su:
  fenomenologija i sociologija sporta, pravo i etika u sportu, socijalna istorija fizičkih aktivnosti i sporta, sportska informatika i statistika, funkcionalna anatomija, fiziologija sportskih aktivnosti, biomehanika, atropomotorika, ekonomika sportskih organizacija, sportski marketing, psihologija sporta, pedagogija sporta, didaktika sportskog treninga, finansijski, strateški i konfliktni menadžment u sportu i menadžment sportskih manifestacija i sportskih objekata, sportski marketing i dr.
• Stihijni razvoj ključnih naučnih disciplina u nauci o sportu: sportska strategija i taktika, teorija igara, nauka treninga, didaktika i metodika sporta, teorija i praksa takmičenja itd.
• Pojedini vidovi sporta kao što su zdravstveni sport, rekreativni i zabavni sport, sport ciljnih grupa (djeca, stari, onesposobljene osobe i dr.), radno-terapijski sport, wellness, sportski turizam, adrenalinski odn. ekstremni sport i drugi oblici masovnih vježbanja nisu sistematski organizovani i proučavani;
• Nesklad između visoke talentovanosti potencijalnih sportista i niskog nivoa stručnosti trenera i ostalih sportskih radnika koji je moguće prevazići sistematskim visokoškolskim i cjeloživotnim obrazovanjem sportskih radnika;
• Zahtjevima visokotehnologiziranog vrhunskog sporta ne može se odgovoriti paušalnim znanjem sportskih trenera i menadžera baziranom na radnom iskustvu, već primjenom sportske nauke u školovanju i cjeloživotnom obrazovanju trenera i sportskih radnika.
• Pozitivna iskustva u primjeni inoviranih nastavnih programa sportskih nauka razvijenih zemalja;
• Potrebe da se oblast sportskih nauka i pratečih naučnih disciplina koje obezbjeđuju holistički pristup funkciji fizičke kulture, sporta, sportske rekreacije i zdravlja, studiraju na interdisciplinarni i multidisciplinarni način;

Opšti kvalifikacioni profil implicira studije koje su naučno orijentisane na glavne komponente motornih aktivnosti: a) sportsku delatnost/profesiju, b) sportski trening (trenažni sistem), i c) sportska takmičenja.

Polazi se od naučno utemeljene sportsko-naučne discipline – nauke treninga (kao primenjene interdisciplinarne humanističke nauke) koja je orijentisana ka jačanju i/ili razvijanju relevatnih naučnih osnova/saznanja svrsishodnih sportskih aktivnosti na svim relevantnim područjima (vrhunski prestižni sport – prestižni sport – rekreativni sport – sport slobodnog vremena – sport za specifične cilje grupe – onesposobljena lica – školski sport – sport za stare) i koja predstavlja centralnu liniju studija.

Kao kriterijum ove linije studija uzimaju se vodeći trenažno-naučni aspekti svrsishodnosti, planskog pristupa i sistematičnosti u procesima adaptacije ljudi na sportske stimulanse tokom treniranja.

Studenti izučavaju teoriju, tehniku, taktiku i metodiku izabranih sportova i trenažni proces u izabranim sportovima. Student takođe ima trenažnu praksu u izabranom sportu.

Student ukupno ima po 3 semestar-časa u petom i šestom semestru u okviru sportske specijalizacije što čini 120 kontakt-časova u toku završne treće godine studija.

Student specijalizira ukupno 4 sportske discipline sa 120 kontakt-časova. Kontakt časovi ne obuhvataju trenažnu praksu izabranih sportskih disciplina koja se zasebno programira u okviru nastavnog programa.

Oblast zapošljavanja sportskog trenera:

• Stručno-upravljačke funkcije u savezima i klubovima do internacionalnih sportskih organizacija;
• Sportske upravljačke djelatnosti u regionalnim institucijama;
• Trenerski položaji u području vrhunskog sporta, prestižnog sporta, zdravstvenog sporta;
• Trenerski položaji u području velnesa, rekreacije, omladinskog sporta;
• Sportsko novinarstvo (zasnivanje specifično trenažnih informacija);
• Funkcije u regionalnim i lokalnim  sportskim institucijama (referenti za sport i sl.);

U okviru studija stvoreni su temelji za doživotnu profesionalnu mobilnost i permanentni stručni razvoj.